ศีรษะครู หรือหัวโขนสำคัญที่มักจะนำมาร่วมในพิธีไหว้ครู อาจนำมามากหรือน้อย แตกต่างกันไป แล้วแต่ความสำคัญและความพร้อมของผู้จัด ที่สามารถจะหามาร่วมพิธีได้ |
ลำดับที่ |
หัวโขน |
ความสำคัญ |
ตำแหน่งที่ตั้ง |
1. |
พระอิศวร |
เป็นเทพเจ้าผู้ยิ่งใหญ่องค์หนึ่ง และเป็นเทพเจ้าผู้ทำลายล้างสิ่งที่ไม่ดี |
สูงสุดกว่าหัวโขนอื่น ๆ |
2. |
พระนารายณ์ |
เป็นเทพเจ้าผู้บริหารและรักษาโลก |
ตั้งต่ำกว่าพระอิศวร |
3. |
พระพรหม |
เป็นเทพเจ้าผู้สร้างโลก |
ตั้งต่ำกว่าพระอิศวร เสมอกับพระนารายณ์ |
4. |
พระอินทร์ |
เป็นเทพเจ้าที่คุยให้ความช่วยเหลือคนดี เป็นผู้บันดาลให้ฝนตก เพื่อให้ความชุ่มฉ่ำแก่พืชผลในแผ่นดิน |
ต่ำกว่าพระอิศวร และต่ำกว่าพระนารายณ์ และพระพรหม |
5. |
พระพิฆเนศ |
เป็นเทพแห่งความรู้ สติปัญญา ศิลปศาสตร์ เป็นใหญ่เหนืออุปสรรคทั้งมวล เป็นเทพผู้อยู่เหนือการรจนาหนังสือ |
ตั้งต่ำกว่าเทพองค์อื่น ๆ ตามศักดิ์ที่ปรากฎ แต่อาจตั้งระดับเดียวกับพระอินทร์ |
6. |
พระวิสสุกรรม |
เป็นเทพแห่งการช่าง การก่อสร้าง และเกี่ยวข้องกับการแสดงละครชาตรี ที่ทรงเสด็จลงมาประทับยังเสากลางเวลา เพื่อปกป้องภยันตรายทั้งปวง |
ตั้งต่ำกว่าพระอิศวร พระนารายณ์ พระพรหม พระอินทร์ พระพิฆเนศ |
7. |
พระปรคนธรรพ |
เป็นครูปี่พาทย์ เป็นผู้ประดิษฐ์พิณ เป็นผู้แต่งคัมภีร์กฎหมายที่เรียกว่า "นารทิยาธรรมศาสตร์" เป็นผู้รอบรู้ในกาลทั้ง ๓ คือ ปัจจุบัน อดีต และอนาคต |
ตั้งต่ำกว่าเทพทั้งหมดที่กล่าวมาด้านบน ทางฝั่งขวารวมกับศรีษะพระครูฤาษีต่าง ๆ |
8. |
พระปัญจสิงขร |
เป็นครูพิณและขับร้องต่าง ๆ |
ตั้งต่ำกว่าเทพทั้งหมดที่กล่าวมาด้านบน ทางฝั่งขวารวมกับศรีษะพระครูฤาษีต่าง ๆ |
9. |
พระพิราพ |
เป็นครูอสูรเทพผู้ทรงอิทธิฤทธิ์ ซึ่งศิลปินนักแสดงทั่วไป และดนตรีไทย เคารพสักการะในฐานะครูดุริยางคศิลป์ และนาฏศิลป์ เป็นเทพเจ้าแห่งความตาย และความหายนะทั้งปวง ในขณะเดียวกันก็เป็นเทพเจ้าแห่งความประสบโชค ขจัดโรคภัยต่าง ๆ ความสำคัญของพระพิราพในวงการศิลปินจะเห็นได้ว่ามีมาก และทุกคนเกรงกลัวจะทำสิ่งใดที่เกี่ยวกับท่านต้องยึดถือให้ถูกหลัก |
ตั้งต่ำกว่าเทพทั้งหมดที่กล่าวมาด้านบน ทางฝั่งซ้าย แต่สูงกว่าหัวโขนยักษ์อื่นๆ |
10. |
พระภรตฤาษี (พ่อแก่) |
เป็นครูฤาษีฝ่ายมนุษย์ที่ได้ถ่ายทอดท่ารำ และจดบันทึกท่ารำพระอิศวรไว้ โดยเฉพาะพระพรตฤาษี และพระฤาษีนารท ศิลปินมักกล่าวถึง และมีไว้บูชาเพราะถือว่าเป็นครูทางนี้โดยตรง ส่วนพระฤาษีตนอื่น ศิลปินก็ให้ความเคารพนับถือเช่นกัน เพราะจะเห็นได้จากการอ่านโองการจะมีการเชิญฤาษีถึง ๑๐๘ ตน มาร่วมในพิธี |
ตั้งต่ำกว่าเทพทั้งหมดที่กล่าวมาด้านบน ทางฝั่งขวา แยกออกมาจากเทพเจ้า หรืออสูร |
11. |
พระฤาษีตาวัว |
12. |
พระฤาษีตาไฟ |
13. |
พระฤาษีนารท |
หมายเหตุ ในพิธีไหว้ครู อาจจะนำ ชฎาพระ ชฎานาง ศีรษะทศกัณฐ์ ศีรษะหนุมาน และศีรษะอื่น ๆ นำมาร่วมในพิธีด้วย |